Kennis en ervaring

In het handelen van de praktiserende arts spelen drie elementen een grote rol: wetenschappelijke kennis en kunde, logisch redeneren en ervaring. Bij diagnostische en therapeutische beslissingen maakt de arts, soms intuïtief, in wisselende mate gebruik van elk van deze elementen. Als hoofdredactie van een wetenschappelijk tijdschrift hopen wij natuurlijk dat daarbij de balans vooral naar de kennis en de kunde doorslaat, omdat in ons wereldbeeld de wetenschap het meest solide fundament biedt voor de moderne samenleving. Ons tijdschrift probeert hieraan bij te dragen door niet alleen oorspronkelijk onderzoek te publiceren, maar ook overzichten en commentaren die het onderzoek in perspectief moeten plaatsen. Een voorbeeld van dit laatste is het commentaar van Bruno naar aanleiding van de Pantertrial (bl. 988). De resultaten van deze trial zijn gepubliceerd in de New England Journal of Medicine en worden in het kort besproken door Marcel Levi (bl. 1018). Hoewel het primair gaat over het beleid bij geïnfecteerde pancreasnecrose, leren wij terloops uit het commentaar dat het samenwerkingsverband tussen academische en niet-academische ziekenhuizen geleid heeft tot een betere zorg voor patiënten met pancreatitis in Nederland. Dat is mooi: een onderzoek dat als ‘bijwerking’ heeft dat de algemene ervaring in ons land met een bepaald ziektebeeld toeneemt. Waar kennis en kunde nog ontbreken, is nieuw onderzoek nodig. Ook hiervan een voorbeeld in dit nummer van het tijdschrift. De Bree en collega’s presenteren namelijk de eerste ervaringen met de schildwachtprocedure bij het mondholtecarcinoom (bl. 990). Dit onderzoek bevindt zich nog in een vroege fase en het zal nog enige tijd duren voordat definitieve conclusies getrokken kunnen worden. Niettemin zal logisch redeneren, uitgaande van ervaringen bij andere vormen van maligniteit, hebben bijgedragen aan het opzetten van dit onderzoek. Een combinatie van logisch nadenken en integreren van wetenschappelijke kennis heeft zeker ook ten grondslag gelegen aan het veranderende inzicht met betrekking tot virussen. Galama schetst op bl. 1022 hoe er tegenwoordig gedacht wordt over de rol van virussen in de evolutie. Hoewel het Darwin-jaar alweer geruime tijd achter ons ligt, blijven bespiegelingen over de evolutie actueel. Dat geldt ook voor de evolutionaire ontwikkeling van de vrije wil, die bijvoorbeeld volgens de Amerikaanse filosoof Daniel Dennett in zijn boek De evolutie van de vrije wil volledig compatibel is met biologisch determinisme. De mens heeft nog steeds het vermogen om vrije keuzes te maken op basis van logisch redeneren en ervaring. Juist dat moet maximaal geëxploiteerd worden in de spreekkamer in situaties waarin de strikte wetenschappelijke kennis nog beperkt is.