Overleven

Wat gebeurt er als niemand meer doodgaat? In de roman Het verzuim van de dood van José Saramago houdt de dood er in een niet nader genoemd land mee op. Ziek worden gaat nog wel, maar het laatste eindje, dat is er niet meer. Opluchting overheerst in de eerste weken, maar al snel ontstaan er problemen: de ziekenhuizen lopen vol, begrafenisondernemers gaan over de kop en er ontstaat een export van zeer zieke mensen naar het buurland zodat zij daar dood kunnen gaan, want daar staakt de dood niet. Uiteindelijk neemt de dood overal zijn taak weer op.

Wat heeft dat nu met de inhoud van het huidige nummer te maken? Bij nader inzien een heleboel. Artsen verlichten het lijden, maar stellen ook de dood een poosje uit. Hoe lang we dat kunnen, is moeilijk te zeggen; al te stellige uitspraken hierover zijn hachelijk, zoals u in de klinische les van deze week kunt lezen (bl. 282). Artsen praten in gemiddelden, maar niemand ziet ooit een gemiddelde patiënt. Soms blijft de statistisch aangekondigde dood nog heel lang weg. Bij patiënten en familieleden ontstaan er dan verwarrende gevoelens. Blijft de aangekondigde dood echt weg, en hoe lang dan nog? Klopte de diagnose wel? Helpen de poedertjes van de alternatieve genezer dan toch? Juist als het anders loopt dan gedacht, moeten we nadenken over het doen van voorspellingen. En dat niet alleen: we moeten ook nadenken over de zorg nadat we onze voorspelling hebben gedaan, want uiteindelijk verzuimt de dood nooit.

Het is niet alleen ingewikkeld om de afloop bij patiënten met kanker te voorspellen, dat is ook moeilijk bij ouderen met kleplijden. Een forse aortaklepstenose bij een 80-plusser hoeft geen aankondiging van de dood te zijn, als die oude dame of heer nog een beetje fit is. Met een nieuwe klep stellen we de dood, maar vooral het ongemak, een tijdje uit, en dat is veiliger dan patiënten en dokters denken (bl. 270). Bij de eerste verzuchting van ouderen en hun familie dat zo’n ingreep toch veel te zwaar is, denk ik al snel: ‘Dan maar niet.’ Maar ik kan er dus wel degelijk voor zorgen dat mijn oude patiënt met dat klepprobleem nog een tijdje gelukkig is, en niet kortademig. Soms moet je als dokter toch maar even op de stoel van de dood gaan zitten.