Tragische redactionelen

Iets meer dan 8 jaar schreef ik redactionelen voor het NTvG. Nu ik dit voor het laatst doe, valt me op dat ik vaak geschreven heb over onbedoelde neveneffecten. Artsen zijn van nature mensen met heel veel goede bedoelingen. We willen graag helpen en zijn geraakt door het leed dat ons omringt. Daarom bemoeien we ons met van alles en nog wat en dat in toenemende mate: Leefstijl, zingeving, stadsplanning, sociale zekerheid, natuur en klimaat. We medicaliseren de hele samenleving, ver buiten ons expertisegebied, en vaak met minimale effecten voor een hoge prijs. Wat we ons onvoldoende realiseren, is dat van dat geld ook andere dingen gedaan hadden kunnen worden, door andere mensen, voor andere mensen met andere problemen en andere wensen.

Hierin ben ik een aanhanger van wat de Amerikaanse econoom Thomas Sowell ‘de tragische visie’ noemt: Wij zijn kwetsbare wezens die met veel inspanning en nog meer geluk een complexe wereld hebben geschapen waarin we het gemiddeld een stuk beter hebben dan ooit tevoren. Het is niet perfect, maar laten we dankbaar zijn en ons realiseren dat elke verbetering moet worden afgewogen tegen de grote kans op onbedoelde neveneffecten. De tegenhanger hiervan is de ‘kosmische visie’: De wereld kent veel problemen die kunnen worden opgelost als de juiste mensen maar de besluiten mogen nemen. Die juiste mensen zijn wij dan zelf, de experts en in toenemende mate dus de dokters.

‘We medicaliseren de hele samenleving, ver buiten onze expertise’ 

In de tragische visie staat de erkenning van een fundamenteel gebrek aan kennis centraal. Daarom is de belangrijkste vraag hoe we iedereen die te maken heeft met de gevolgen van een afweging een stem kunnen geven. Een kosmische dokter heeft een behandeling voor een ziekte. Een tragische dokter heeft een dialoog met een mede-sterfelijke. Beiden hebben hun waarde, maar de eersten krijgen de meeste aandacht, vooral in een blad voor experts als het NTvG.

Als ik in dit nummer lees over de armetierige kwaliteitsevaluatie van ons zorgstelsel (D6870), over vergaande methoden om donorharten te verkrijgen (D6602), over medicijnresten in het oppervlaktewater (D7201) en over de alarmmoeheid bij verpleegkundigen (D7016), denk ik dus onwillekeurig: Zijn dit problemen die schreeuwen om oplossingen van experts, of zijn dit situaties die we ook veel slechter kunnen maken door niet te luisteren naar diegenen die zich laten overstemmen, het niet met ons eens zijn of dingen zeggen die ons tegen de borst stuiten?