‘Shared decision-making’

Naarmate ik langer arts ben, word ik steeds meer dokter. Formeel bestaat dit verschil misschien niet, maar de meeste mensen begrijpen het onderscheid wel: ‘arts’ behelst een set kwalificaties, ‘dokter’ verwijst naar de mens die ze heeft. Als opleider voor een medisch-specialistische vervolgopleiding probeer ik van artsen al een beetje dokters te maken, hopende dat kwartjes die bij mij pas na jaren vielen bij hen misschien wat eerder landen.

Een van die kwartjes is dat je patiënten vaak meer bij de hand moet nemen. ‘Kom maar, vertrouw me, ik zal je helpen.’ De autonome patiënt die kennisneemt van zijn of haar feiten en kansen en die vervolgens meebeslist over wat te doen, zie ik nauwelijks nog, vooral onder degenen die opgenomen zijn. Wat ik daarentegen steeds meer zie is dat patiënten niet alleen pijn, kortademigheid of ander lichamelijk ongemak hebben, maar vooral bang zijn. Angst verhoudt zich niet goed met autonomie, maar vooral slecht met authenticiteit, een veel belangrijkere voorwaarde voor meebeslissen over je eigen gezondheid.

Terug naar mijn jonge aiossen. Een van de dogma’s waarmee ze zijn opgeleid is ‘shared decision-making’ (SDM), ofwel gedeelde besluitvorming. Ze informeren er driftig op los, waarbij alle kansen en risico’s van de diverse opties over tafel gaan. Daarna volgt het moment suprême: samen beslissen. Ik zie het allemaal met gemengde gevoelens aan. Tuurlijk, zo is het ze geleerd. Tuurlijk, ik snap de gedachte erachter, alsmede de juridische betekenis en morele rechtvaardiging. Maar toch twijfel ik. Voor ons zijn kansen in feite rekeneenheden. Maar patiënten denken geen kansen, ze vóélen kansen, zo blijkt keer op keer uit de praktijk en uit onderzoek. De geïnformeerde kansafweging is weliswaar een nobel streven, maar blijkt vaak een naïeve illusie. Ik evalueer de aios en probeer het voorzichtig te zeggen: ‘Je hebt hem wel geïnformeerd, maar was je ook zijn dokter?’

Komende maanden gaan we in een paar artikelen aandacht besteden aan SDM. Verschillende kanten worden belicht, zowel door fanatieke voorvechters als door sceptici. De eerste bijdrage is meteen een opvallende combinatie hiervan: een collega die zich altijd als voorvechter van SDM zag, maar toen hij zelf patiënt werd tegen zijn eigen verwachting in bijdraaide en zijn gezondheid in de handen van zijn dokter legde (D881). Dit verhaal, alsmede de nog komende bijdragen over dit onderwerp, illustreren wederom hoe ook in dit aspect dokteren een kwestie is van meanderen tussen dogma’s, wetgeving, morele beginselen en wat dies meer zij.

Dit redactioneel bevat 2 vertaalde citaten van de Amerikaanse auteur Lisa Rosenbaum.