Slijmprikken en zakpijpen

Wie niet al te recht in de creationistische leer is en zich interesseert voor het proces van de evolutie moet beslist het boek Het verhaal van onze voorouders; een pelgrimstocht naar de oorsprong van het leven’ lezen. In dit, overigens al iets oudere, boek neemt de schrijver, de bekende Britse evolutiebioloog Richard Dawkins, de lezer mee op een retrograde tocht door de evolutie. Onderweg maken wij kennis met allerlei diersoorten waaronder de slijmprikken en de zakpijpen. De eerlijkheid gebiedt mij om op te biechten dat ik mij niet kan herinneren ooit van deze diertjes tijdens de biologieles op school te hebben gehoord, maar naar mij gebleken is, kan dit niet geweten worden aan een gebrekkige opleiding. Het is ontzettend interessant om te lezen hoe het humane genoom begrepen kan worden vanuit vroegere levensvormen. Welke associaties je ook hebt bij slijmprikken en zakpijpen, als je Dawkins mag geloven, leveren zij belangrijke informatie op voor ons begrip over de ontwikkeling van gewervelde diersoorten waaronder de mens.

In dit nummer van het NTvG besteden wij aandacht aan een hormoon dat in de evolutie een belangrijke rol speelt, namelijk het aldosteron. Van den Meiracker en zijn collega’s geven een overzicht over het primair hyperaldosteronisme, een aandoening waarbij er te veel aldosteron wordt geproduceerd (A8932). Deze diagnose lijkt tegenwoordig steeds vaker gesteld te worden, maar dat zal eerder liggen aan veranderde diagnostische criteria dan aan onze genetische opmaak. De auteurs beschrijven enkele familiaire vormen van primair hyperaldosteronisme die weliswaar zeldzaam zijn maar voor een optimale behandeling toch van groot belang zijn om te kennen. De door de auteurs genoemde mutaties zouden ook ons inzicht in de moleculaire biologie van de elektrolyt-homeostase wel eens een stuk verder kunnen helpen. Het vinden van bepaalde mutaties met de daarbij horende functionele ontregelingen heeft namelijk al vaker geleid tot aanpassing van onze ideeën over fysiologische regelsystemen.

Tijdens de evolutionaire ontwikkeling tot vertebraten en de overgang van leven in water naar leven op land ontstond al vrij vroeg het renine-angiotensinesysteem, waarschijnlijk om voldoende water en zout vast te kunnen houden. Pas later sloot het aldosteron zich bij dit systeem aan. Wie zoals Dawkins de evolutie terug in de tijd volgt, komt tot verrassende ontdekkingen, bijvoorbeeld dat er al een receptor bestond voor aldosteron lang voordat het hormoon zichzelf ontwikkelde.

Zo beschouwd, kan onderzoek aan vroege levensvormen ook nog van belang blijken voor ons begrip van ziekteprocessen en hebben slijmprikken, zakpijpen en primair hyperaldosteronisme misschien meer met elkaar te maken dan je op het eerste gezicht zou denken.