Dames en Heren,
Bij vrijwel alle patiënten met een slecht genezende wond aan het onderbeen wordt tegenwoordig ambulante compressietherapie toegepast. Bij nagenoeg alle ulcera cruris speelt oedeem namelijk een belangrijke rol. Het doel van compressietherapie is onder andere de microcirculatie te verbeteren, zodat genezing kan plaatsvinden. Het is wel belangrijk dat de behandeling door goed geschoolde en ervaren professionals wordt toegepast.
Ambulante compressietherapie is een bewezen effectieve therapie voor patiënten met een ulcus cruris venosum.1,2 Ook bij patiënten met arterioveneuze ulcera is compressietherapie geïndiceerd. Men moet er wel op bedacht zijn dat de arteriële instroom niet belemmerd wordt bij ulcera met een arteriële component.
Ambulante compressietherapie met zwachtels, verbandkousen of therapeutische elastische kousen wordt in de eerste lijn vaak uitgevoerd door praktijkassistentes in de huisartsenpraktijk of door wijkverpleegkundigen in de thuiszorg. Ook in een tweede- of derdelijnspolikliniek Dermatologie wordt deze behandeling toegepast.
Het succes van compressietherapie kan echter uitblijven…
Artikelinformatie
Goed zwachtelen, te weinig concrete les
Geachte collegae,
Interessant artikel, waaruit spreekt dat jullie veel aandacht voor de patient hebben, de beschrijving van iemand op slippers op een koude winterdag, en een week later met gewone schoenen, zodat haar sociale leven normaliseerde, duidt daarop en was heel fraai.
Punt dat ik heb is dat het een klinische les is, en dat het enige dat ik er uit kan destilleren is iedereen met een niet genezend ulcus cruris naar jullie poli te sturen aan de VU in Amsterdam.
Wie moet ik op maat gemaakte elastische kousen laten aanmeten, of zelfs een vlakbreikous van klasse 2? Kan mijn leverancier dat wel?
Moeten wij nu ook iedereen met een kortreks-kleefpleisterverband gaan zwachtelen?
Moeten wij druk gaan meten? Hoe weten wij wat voor druk we moeten nastreven, behalve een 'hoge', zoals jullie melden.
Wij hebben al 'aandachtsvelders' voor zwachtelen, dus specialisatie.
Wat zou de eerstvolgende stap zijn?
ACM van Woensel, specialist ouderengeneeskunde
De kunst van het zwachtelen (auteurs)
Geachte collega,
Dank voor uw aandacht voor en reactie op onze klinische les. Graag wil ik ingaan op uw vragen.
De belangrijkste boodschap die wij in onze klinische les willen overbrengen is dat alleen adequate compressietherapie werkzaam is en dat deze therapie ogenschijnlijk eenvoudig lijkt. Voorschrijvers van compressietherapie moeten op de hoogte zijn van de kwaliteit van de uitvoerders aan wie men zijn patiënten toevertrouwt, en deze toetsen en controleren. Alleen dan kan door gerichte bij- en nascholing gewaarborgd worden dat compressietherapie op maat, toegesneden op elke individuele patiënt, geleverd wordt. Degene die zwachtelt moet goed op de hoogte gebracht zijn van de gespecificeerde diagnose (veneus , arterieel, gemengd ulcus) en de kenmerken van de patiënt (diabetes mellitus, arteriosclerose, decompensatio cordis, etc).
Het is goed te vernemen dat in uw kliniek gewerkt wordt met “aandachtsvelders”, die kennelijk interesse in de materie hebben. Worden zij regelmatig geïnformeerd en bijgeschoold? Naar ons in de praktijk helaas gebleken is geldt dat zeker niet voor alle instellingen en in de wijk/buurt werkzame zorgverleners.
Het is niet nodig een klevend kortreksverband te gebruiken, met een niet-klevend verband kunnen dezelfde drukken worden verkregen. In de praktijk blijkt dat een niet-klevend verband iets vaker verwisseld dient te worden. Het is evenmin noodzakelijk een meting te doen van de druk onder een verband. Daarvoor is wel apparatuur in de handel, maar die is vrij onpraktisch omdat op vele verschillende punten aan het been gemeten zou moeten worden. Met palpatie van het hele verband kan men al direct een goede indruk van de druk krijgen en onevenredige drukverdeling opsporen.
Zodra het ulcus goede genezingstendens vertoont, niet erg groot en exsudatief meer is, en het oedeem verdwenen is, kan door een gekwalificeerde bandagist een therapeutische elastische kous worden aangemeten. Wanneer de voorschrijvend arts voldoende informatie verschaft kan een bandagist een geschikte keuze maken voor een passende kous. Helaas propageren zorgverzekeraars vaak het liefst goedkopere confectiekousen.
Wanneer men zich inzet voor optimale compressietherapie, geleverd in of vanuit de eigen instelling, dan kan deze therapie van kortere duur zijn dan wanneer we genoegen nemen met “protocolzwachtelen” zonder toezicht. Gelukkig is het dus niet nodig alle patiënten naar gespecialiseerde centra te verwijzen. Hogerhand heeft in zijn “wijsheid” inmiddels besloten de academische polikliniek flebologie van de VU in Amsterdam af te schaffen.
dr Edith M de Boer