Onafhankelijk, multidisciplinair en betrouwbaar

Effectmodificatie en interactie

Klinische praktijk
Mirjam J. Knol
Rolf H.H. Groenwold
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A8499
Abstract
Abstract
Sluiten
Effect modification and interaction
  • Effect modification and interaction are terms often used in medical research. However, the analysis of effect modification and interaction has differing objectives. These two phenomena require different methods of analysing and presenting.
  • Effect modification means that the association under study differs between certain subgroups, e.g. men and women. The aim is to identify clinically relevant subgroups, without the need to know the underlying cause of the modification. The presence and direction of effect modification may depend on the effect measure, e.g. risk difference or risk ratio.
  • Interaction means that the combination of two determinants has more or less effect than each of the determinants separately. The aim is to estimate the causal relationship between these two determinants and the outcome as accurately as possible. Interaction can be calculated on an additive or multiplicative scale.

Conflict of interest: none declared. Financial support: none declared.

In de rubriek Stand van zaken verschijnen regelmatig bijdragen over methoden die gebruikt worden bij het opzetten van wetenschappelijk onderzoek. De artikelen in deze serie illustreren op begrijpelijke wijze wat een bepaalde methode behelst, zonder dat hier uitvoerige methodologische kennis voor nodig is. Zowel oude als nieuwe methodologische principes worden zo inzichtelijk gemaakt voor artsen die klinische onderzoeken goed willen interpreteren.

Samenvatting

  • ‘Effectmodificatie’ en ‘interactie’ zijn veelgebruikte begrippen in medisch onderzoek. Het bestuderen van effectmodificatie en interactie heeft echter verschillende doelen. Deze 2 fenomenen vereisen een verschillende manier van analyseren en presenteren.
  • Effectmodificatie betekent dat de bestudeerde relatie verschillend is in bepaalde subgroepen, bijvoorbeeld tussen mannen en vrouwen. Het doel is om klinisch relevante subgroepen te identificeren, zonder de onderliggende oorzaak van de modificatie te willen achterhalen. De aanwezigheid en richting van effectmodificatie kan afhangen van de effectmaat die men berekent, bijvoorbeeld risicoverschil of risicoratio.
  • Interactie betekent dat de combinatie van 2 determinanten meer of minder effect heeft dan de determinanten afzonderlijk. Het doel is om de causale relatie tussen deze 2 determinanten en de uitkomst zo goed mogelijk te schatten. Interactie kan op een additieve of multiplicatieve schaal berekend worden.
Artikelinformatie
Aanvaard op

Citeer dit artikel als

Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A8499
Vakgebied
Publieke gezondheidszorg
Auteursinformatie

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Centrum voor infectieziektebestrijding, Bilthoven.

Dr. M.J. Knol, epidemioloog.

Universitair Medisch Centrum Utrecht, Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde, Utrecht.

Dr. R.H.H. Groenwold, arts-epidemioloog.

Contact dr. M.J. Knol (mirjam.knol@rivm.nl)

Belangenverstrengeling

Belangenconflict en financiële ondersteuning: geen gemeld.

Auteur Belangenverstrengeling
Mirjam J. Knol ICMJE-formulier
Rolf H.H. Groenwold ICMJE-formulier
Dit artikel is gepubliceerd in het dossier
Methodologie van onderzoek
Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG

Ook interessant

Reacties

Jan
van der Meulen

Met veel interesse dit leerzame artikel gelezen maar de leerpunten zijn verkeerd geformuleerd.

Er staat: "Additieve interactie wil zeggen dat een combinatie van 2 factoren meer of minder effect heeft dan de effecten van de afzonderlijke factoren bij elkaar opgeteld (‘het geheel is meer dan de som der delen’)."

Dat wat tussen haakjes staat, is niet correct, het beschrijft slechts de situatie dat de twee factoren samen meer effect hebben. De formulering had moeten zijn "het geheel is niet gelijk aan de som der delen".

Hetzelfde geldt voor multiplicatieve interactie maar hier is ook de, oh pardon, het lidwoord verkeerd. De formulering had moeten zijn: "het geheel is niet gelijk aan het product der delen".

Tenslotte nog twee vragen:

1. Waarom niet gesproken over een positieve interactie c.q. negatieve interactie oftewel de som der delen is meer respectievelijk minder dan de effecten van de afzonderlijke delen bij elkaar opgeteld?

2. Mag men in geval van een positief effect ook niet van synergie spreken?
 

Jan van der meulen, Scen-arts

De heer van der Meulen heeft gelijk dat het gedeelte wat tussen haakjes staat bij de leerpunten ('het geheel is meer dan de som / het product der delen') niet helemaal volledig is. In plaats van 'meer' is 'niet gelijk' inderdaad beter.

Met betrekking tot de vragen die deheer van der Meulen stelt:

1. Positieve c.q. negatieve interactie is inderdaad een goede benaming hiervoor en deze termen hadden wij kunnen gebruiken in deze context.

2. In geval van positieve interactie kan men ook van synergie spreken.

Mirjam Knol