Dames en Heren,
Reanimaties zijn in ziekenhuizen aan de orde van de dag. Maar sommige patiënten willen helemaal niet gereanimeerd worden. Voor anderen geldt dat zij wel gereanimeerd wíllen worden maar dat hun behandelaars dat medisch niet zinvol achten. Het niet of te laat bespreken van deze wensen kan leiden tot grote problemen. In het recente verleden gingen meerdere auteurs in dit tijdschrift in op de ethische, sociale en juridische eisen die gesteld worden aan het bespreken van behandelingsbeperkingen.1,2 De timing van deze gesprekken bleef daarbij echter onderbelicht. Daarom bespreken wij de casussen van 3 chronisch zieke patiënten waarmee we het belang illustreren van het tijdig bespreken en vastleggen van de wenselijkheid van behandelingsbeperkingen.
Patiënt A was een 45-jarige man met hiv. Zijn immuniteit herstelde goed met antiretrovirale therapie. In verband met een pneumonie, opgelopen buiten het ziekenhuis, verbleef hij 2 dagen op de intensive care (ic). In de…
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Reanimeren of niet?
Hoe te handelen bij patienten waarbij meerdere artsen reanimatie niet zinvol achten (medisch zinloos) bij een ernstig zieke patient maar waarbij vooral de familie en dientengevolge ook de patient aandringen op reanimatie. Informeren, uiteraard. Reden duidelijk maken, uiteraard. Maar dient er gereanimeerd te worden? En hoe zit dit juridisch?
D.E. Keegstra, Physician assistant i.o., Diaconessenhuis Meppel
Reanimeren of niet
Mijn ervaring is dat het bijna altijd lukt om de redenen van het niet reanimeren goed uit te leggen en met de familie in overeenstemming te komen. Mocht dit toch niet lukken is het voor de arts-patientrelatie (waartoe in ons vak de familie vaak bij hoort) belangrijk de wens te honoreren. Het in eerste instantie honoreren van de wens leidt trouwens ook vaak tot een nieuwe opening het beleid te bespreken en alsnog tot een niet-reanimeren besluit te komen. Juridisch gezien mag je uit goed hulpverlenerschap/ medisch zinloos handelen weigeren te reanimeren, maar als dat het rouwproces van de overlevenden ernstig schaadt is dat niet een keus die ik snel zal maken. Mocht de reanimaite echt medisch zinloos zijn is de kans dat de patient de reanimatie overleeft zeer klein en de schade voor de patient beperkt (hoe schrijend ook de dood zal zijn). Mocht hij deze wel overleven maar in minder goede/slechte staat overleven is het zaak opnieuw het gesprek met familie aan te gaan over het verder te volgen beleid. Uiteraard is het belangrijk je te overtuigen of familie inderdaad met de juiste intentie (namelijk uit liefde voor hun familielid) handelt en spreekt. Zo niet, dan is een andere aanpak nodig, maar dat is er een die veel moed vergt van de betrokken dokter.
N.Nieuwenhuizen, specialist ouderengeneeskunde VUmc
Reanimeren of niet? (2)
Ik vind dit een prachtig artikel. Het zou van groot belang zijn als systematisch vastgelegd wordt welk beleid bij deze patient van toepassing is. Wij zijn bekend met enkele ziekenhuizen die met alle patienten (danwel hun naasten) bij opname bespreken welk beleid gevoerd moet worden:
Essentieel is dat indien dit in een formulier verwerkt wordt, dat er dan ruimte is voor vrije tekst en dat de patient en de naasten een copie krijgen van het ingevulde formulier. Essentieel is ook dat de informatie en het gesprek herhaald wordt Ook is belangrijk dat het beleid terzake in algemen informatie door het ziekenhuis wordt uitgreikt in een folder, waarin met name aangekondigd wordt dat gezien alle moderne mogelijkheden, artsen dit altijd aan de orde stellen en dat het belangrijk is dat het publiek hierover tijdig thuis, met de eigen huisarts, over gaat nadenken. Tenslotte: alle artsen dienen hierover gericht onderwijs te krijgen waarin de film WiT een centrale plaats heeft.
Frans Baar, specialist ouderengeneeskunde, Regionaal Palliatief Centrum Laurens Cadenza
Reanimeren beslissing
De klinische les van de collegae Krediet, Hoekstra, Gevers en Geerlings “Reanimeren of niet” is bijzonder lezenswaardig. De auteurs geven waardevolle adviezen over hoe met deze materie omgegaan moet worden. Aan het einde van het artikel adviseren zij dat de gemaakte afspraken op een “inzichtelijke en een voor alle betrokken zorgverleners toegankelijke wijze worden vastgelegd.”
Deze zinsnede is op zich natuurlijk correct, maar helaas gaan de auteurs voorbij aan de praktische problemen die zich hierbij kunnen voordoen. Om hier inzicht in te krijgen deden wij in het afgelopen jaar onderzoek naar de registratieproblemen van deze afspraken. In ons ziekenhuis bevat ieder klinisch dossier een apart blauw formulier waarop de behandelbeperkingen genoteerd moeten worden. Desalniettemin hebben wij helaas moeten vaststellen dat deze formulieren niet in 100 % van de gevallen ingevuld waren en dat er mede daardoor in een spoedsituatie toch soms beslissingen genomen werden die niet overeen kwamen met de gemaakte afspraken. Ook kwam het voor dat het dossier niet bij de patiënt aanwezig was op het moment van een accident. Zo is soms zelfs een enkele maal voorgekomen dat een patiënt gereanimeerd werd, ondanks dat er duidelijk was afgesproken dat dat niet zou gebeuren.
Naar onze mening moeten over de registratie goede afspraken gemaakt worden. Procesmatig is het bijv. van belang om vast te leggen op welk moment in een behandeling dit onderwerp besproken moet worden, hoe om te gaan met afspraken die door anderen (bijv. huisarts) zijn gemaakt of hoelang een niet-behandel-afspraak geldig blijft. Dit klemt anno 2010 temeer, aangezien er momenteel veel ziekenhuizen in een overgangssituatie zitten tussen een papieren dossier en een elektronisch patiënten dossier. Om die reden willen wij ervoor pleiten dat ieder ziekenhuis hierover duidelijke afspraken maakt en deze afspraken ook zelf toetst.
Dr. F.H. Bosch, internist/intensivist ziekenhuis Rijnstate/Alysis Zorggroep Drs. P. Ogink, veiligheidscoördinator Alysis Zorggroep