Bijwerkingen afslankmiddel, vervuild met sibutramine

Inleiding

Op internet wordt een groot aantal afslankpillen en dieetkuren aangeboden. Deze middelen kunnen werkzame stoffen of vervuilingen bevatten die niet op het etiket of in de bijsluiter worden beschreven, waardoor deze middelen gevaarlijk kunnen zijn voor de gezondheid en kunnen leiden tot ernstige bijwerkingen. Sommige middelen bevatten geneesmiddelen die in Nederland niet of niet meer zijn geregistreerd, zoals het vermageringsmiddel sibutramine.

In dit artikel beschrijven wij 2 patiënten die bijwerkingen ondervonden na het gebruik van het product ongeregistreerde afslankmiddel ‘Green Coffee 800’. Bij beide patiënten was het aannemelijk dat Green Coffee 800 het geschorste vermageringsmiddel sibutramine bevatte.

Ziektegeschiedenissen

Patiënt A was een 33-jarige vrouw met een bipolaire stoornis die al enkele jaren succesvol behandeld werd met lithiumcarbonaat. Patiënte had het product ‘Green Coffee 800’ online aangeschaft als afslankmiddel. Zij kreeg na 2 maanden gebruik van Green Coffee 800 5 g 1 dd een hypomanie. Op advies van haar psychiater stopte patiënte vervolgens met dit middel, waarna het psychiatrische beeld snel stabiliseerde. De psychiater deed daarop melding van hypomanie als bijwerking van Green Coffee 800 bij het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb. Een verandering in de lithiumspiegels werd niet gemeld. De score op de naranjo-causaliteitsschaal was 4, wat aangeeft dat een causaal verband ‘mogelijk’ was (zie uitlegkader).1 Er was geen monster aanwezig voor verdere analyse.

Patiënt B was een 44-jarige vrouw die leverfunctiestoornissen kreeg na gebruik van Green Coffee 800 als afslankmiddel, met een latentietijd van 13 dagen na het beginnen met dit product. Patiënte had een niet-relevante medische voorgeschiedenis en gebruikte geen medicatie. Haar leverenzymen werden bepaald in het kader van een jaarlijkse cholesterolcontrole: ALAT: 996 U/l (referentiewaarde: < 40); ASAT: 508 U/l (referentiewaarde: < 45). Hepatitis A, B en C werden uitgesloten. Echografisch onderzoek van de lever liet geen afwijkingen zien. Na staken van het gebruik van Green Coffee 800 daalde de leverenzymen tot niet-afwijkende waarden.

De huisarts deed melding van verhoogde bloedwaarden voor ALAT en ASAT als bijwerking van Green Coffee 800 bij het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb. De score op de naranjo-causaliteitsschaal was 5, hetgeen aangeeft dat een causaal verband ‘waarschijnlijk’ was (zie uitlegkader).1 Er was geen monster aanwezig voor verdere analyse.

Beschouwing

Het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb ontvangt met enige regelmaat meldingen van bijwerkingen in samenhang met het gebruik van niet-geregistreerde geneesmiddelen en preparaten. In beide hier beschreven meldingen bij Lareb was het product Green Coffee 800 door de patiënt aangeschaft zonder overleg met de behandelend arts. Beide zorgverleners waren er echter alert op om na te gaan of de patiënt ook ongeregistreerde producten had gebruikt. Bij beide patiënten was er geen monster van het product meer aanwezig voor verdere analyse.

Lareb ontvangt voornamelijk meldingen over geregistreerde geneesmiddelen. De databank van Lareb bevat momenteel ruim 300 meldingen over fytotherapeutica en homeopatische preparaten. Kruidenprepaten kunnen in Nederland via het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) geregistreerd worden als geneesmiddel, zoals bijvoorbeeld ginkgo biloba, of als traditioneel kruidengeneesmiddel.2 Kruiden die niet geregistreerd zijn vallen onder het Warenwetbesluit Kruidenpreparaten. De Warenwet vereist dat deze producten veilig zijn, maar er vindt geen verplichte veiligheidstoetsing plaats voordat ze op de markt komen.3 Melding over ongeregistreerde preparaten die onder de Warenwet vallen worden door Lareb anoniem doorgegeven aan de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA).

Green Coffee 800

De VWA is eerder op het spoor gebracht van Green Coffee 800 door buitenlandse berichtgeving over vervuiling met sibutramine. Onder andere de Australische VWA (New South Wales Food Authority) heeft consumenten voor Green Coffee 800 gewaarschuwd en dit product in Australië teruggetrokken.4 In augustus 2010 waarschuwde de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) voor het middel.5 Uit onderzoek van de VWA bleek dat de onderzochte monsters het geneesmiddel sibutramine bevatten; hierdoor valt het product onder geneesmiddelwetgeving en daarom heeft de VWA haar bevindingen doorgegeven aan de IGZ. De inspectie heeft bij importeurs en leveranciers het product in beslag genomen. In meer dan de helft van de onderzochte partijen Green Coffee 800 werd het geneesmiddel sibutramine aangetroffen in een dosering die tot 2 keer zo hoog was als de aangeraden dagelijkse dosering van 10 mg.5,6

De ingrediënten van Green Coffee 800 die in de bijsluiter worden genoemd zijn: 70 mg calcium, 250 μg chroompicolinaat, 700 mg ‘eigen kruidenmix’ die bestaat uit groenethee-extract, 50 mg natuurlijk aanwezige cafeïne en Aziatische Panax ginseng-wortel (www.green-coffee800.nl/Green%20Coffee.pdf). De exacte hoeveelheid van de P. ginseng wordt niet in de bijsluiter genoemd. Het is niet uit te sluiten dat de plantaardige ingrediënten van dit product een rol hebben gespeeld bij het ontstaan van de leverenzymafwijkingen bij patiënt B. Op de verpakking staat niet vermeld dat Green Coffee de stof sibutramine bevat.

Sibutramine Sibutramine wordt ingezet bij de behandeling van obesitas.6 Behandeling met sibutramine verhoogt het verzadigingsgevoel. Dit effect komt voornamelijk tot stand via 2 metabolieten van sibutramine die in de hersenen de heropname van noradrenaline, serotonine en in mindere mate dopamine remmen. Sibutramine zelf is nauwelijks actief. Het middel ondergaat een uitgebreid ‘first pass’-metabolisme, waarbij onder meer de 2 genoemde farmacologisch actieve metabolieten ontstaan. De halveringstijd van deze metabolieten bedraagt ongeveer 15 h.7

Sibutramine heeft eenzelfde farmacologisch profiel als bepaalde antidepressiva;7 van antidepressiva is bekend dat ze manie kunnen uitlokken. Ook sibutramine is tijdens gebruik vóór en na het op de markt brengen in verband gebracht met het optreden van diverse psychiatrische bijwerkingen zoals depressie, psychose en manie. Ook beschrijft de Amerikaanse productinformatie van dit middel abnormale leverfunctietestuitslagen, waaronder verhogingen van ALAT, ASAT, γ-glutamyltransferase, lactaatdehydrogenase (LDH), alkalische fosfatase en bilirubine.6

Sinds februari 2010 is de handelsvergunning van sibutramine geschorst, omdat de bijwerkingen, in het bijzonder cardiovasculaire bijwerkingen, niet opwegen tegen het therapeutische voordeel, zoals matig gewichtsverlies, dat vaak niet behouden blijft.8

Conclusie

Consumenten kunnen niet vertrouwen op de juiste samenstelling van op internet aangeschafte ongeregistreerde producten zoals afslankmiddelen. Green Coffee 800 kan sibutramine bevatten. Het product is nog steeds verkrijgbaar via internet en het is voor consumenten niet na te gaan of het afslankmiddel dat zij aanschaffen sibutramine-vrij is. Het gebruik van dit afslankmiddel kan ernstige bijwerkingen veroorzaken. Bij patiënten die last hebben van onverklaarbare klachten is het aan te raden om te vragen of zij ook ongeregistreerde producten hebben gebruikt.

Uitleg

Naranjo-causaliteitsschaal De naranjo-causaliteitsschaal voor het beoordelen of een bepaald klinisch verschijnsel kan worden toegeschreven aan een bepaald geneesmiddel, bestaat uit 10 vragen (bijvoorbeeld te vinden op www.ntvg.nl/naranjo).

Leerpunten

• Consumenten kunnen niet vertrouwen op de juiste samenstelling van op internet aangeschafte ongeregistreerde producten zoals afslankmiddelen.

• Het ongeregistreerde afslankmiddel ‘Green Coffee 800’ kan sibutramine bevatten.

• Het afslankmiddel sibutramine kan voor ernstige bijwerkingen zorgen en is in Nederland sinds 2010 niet meer geregistreerd.

• Vraag bij patiënten bij wie het klinisch beeld niet is ter verklaren naar het gebruik van alternatieve geneesmiddelen.