Samenvatting
Als een radioloog uit 1950 in de tijd zou kunnen reizen naar 2011 zou hij of zij er versteld van staan hoe weinig van de radiologische onderzoeken waarmee hij vertrouwd was, nog over zijn. Wij geven een overzicht van de radiologische onderzoeken die sinds de uitvinding van de röntgenstralen zijn verdwenen en vermelden de oorzaken van dat verdwijnen. Bariumonderzoeken zijn vooral vervangen door endoscopie, orale cholecystografie door echografie en intraveneuze pyelografie door CT-onderzoek. Angiografie in de vorm van direct aanprikken van de A. carotis en de aorta, zijn vervangen door seldinger-angiografie. Pneumencefalografie and myelografie zijn vervangen door CT en MRI. Bronchografie is vervangen door bronchoscopie en CT-scan, en artrografie door MRI and artroscopie. En veel andere radiologische onderzoeken zijn vervangen door echografie, CT of MRI.
Artikelinformatie
Planigrafie nog actueel
Met interesse heb ik de “Beelden” editie nr. 13 van het NTvG doorgenomen. In het artikel van Puylaert en Puylaert is echter een belangrijke omissie geslopen: De planigrafische opname wordt in de tandheelkunde en de kaakchirurgie wel degelijk nog dagelijks toegepast in de vorm van het orthopantomogram (X-OPG). Daarbij draaien de röntgenbuis en de film in een halve boog om het hoofd van de patiënt. Zodanig , dat alles in het vlak van de kaakwal scherp wordt afgebeeld, maar de schedel en wervelkolom worden vervaagd[1]. Het X-OPG is nog steeds het “werkpaard“ van de dentale radiologie, getuige het aantal van ruim 5000 X-OPG’s per jaar in een gemiddelde kaakchirurgische praktijk. Momenteel is een nieuwe techniek in opkomst die een 3D-weergave van het craniofaciale skelet geeft, genaamd “conebeam-CT”. Naast mond-, kaak- & aangezichtschirurgen maken ook KNO-artsen inmiddels gebruik van deze techniek. De stralenbelasting hiervan is echter wel hoger dan die van het conventionele X-OPG, maar is fors minder dan die van een spiraal-CT.
dr RJJ van Es, Kaakchirurg te Diakonessenhuis Utrecht en UMCUtrecht
[1] http://en.wikipedia.org/wiki/Panoramic_X-ray
Planigrafie nog actueel (antwoord auteurs)
Wij danken Collega van Es voor de getoonde belangstelling en zijn waardevolle aanvulling op ons artikel. Wij kunnen niet anders dan “volmondig” erkennen dat het orthopantomogram (X-OPG) nog immer een dagelijks veelvuldig toegepaste vorm van planigrafische röntgentechniek is.
Onze omissie verklaren wij doordat het X-OPG in de meeste instituten tegenwoordig zowel voor wat betreft het vervaardigen als wat betreft het interpreteren, buiten de scoop van de algemene afdeling radiologie valt. Dit doet niets af aan de juiste conclusie van van Es. Tachtig jaar na dato, vertegenwoordigt het X-OPG nog steeds een prachtige toepassing van deze elegante uitvinding van Ziedses des Plantes.
Carl B.A.J. Puylaert en J.B.C.M. Puylaert